دکتر یوسفی

 | تاریخ ارسال: 1397/5/10 | 
جایگاه فعلی صنعت سرامیک در کشور چگونه است ؟
 
در دوران پس از انقلاب در صنعت کاشی ، شیشه ، نسوز و بطور کلی سرامیک ، تحول  قابل توجهی  چه در بخش تولیدات متنوع و چه در بخش ماشین آلات به وجود آمد . اگر بخش سرامیک های مدرن و پیشرفته کنار گذاشته شود ملاحظه میفرمایید که در بخش سرامیکهای سنتی که نیاز بازار است (عمدتا کاشی ) در این سالها رشد خوبی را شاهد بودیم .
در دوران جنگ و بسته شدن مرزها صنایع به ویژه صنعت کاشی و سرامیک پیشرفت خوبی داشت زیرا بالاجبار  متکی بر داشته های موجود در کشور شدیک که خود  یک عامل مهم در پیشرفت صنایع در آن زمان بود .پس از آن نیز با توجه به سیاست گذاری های درست دولت هایی که حضور داشتند رشد خوبی را در صنایع سرامیک و مخصوصا کاشی و سرامیک داشتیم .
در حال حاضر ظرفیتی که برای تولید کاشی در کشور در نظر گرفته شده بیش از 1 میلیارد متر مربع است . با توجه به رشد جمعیت در ابتدا می گفتیم نیاز مصرف کاشی یا سرانه کاشی در سال حدود 1 یا 2 متر مربع بایستی باشد ولی با توجه به تغییر در روند مصرف و سایر دیدگاه ها این عدد افزایش یافته و به مرز 3متر مربع نزدیک می شود .
بنابراین در شرایط ایده ال میتوان پیش بینی 200 میلیون متر مربع کاشی را برای مصرف در بازار داخلی نماییم . الباقی تولید که با توجه به شرایط اقتصادی و سایر مشکلات صنعتی بسیار متغیر است ، میتواند برای صادرات در نظر گرفته شود .
در حال حاضر علی رغم اینکه وضعیت سرمایه گذاری در این صنعت قابل قبول بوده ، عمده مصرف مربوط به داخل بوده و حجم اصلی صادرات فقط مربوط به دوکشور همسایه عراق و افغانستان می باشد . با توجه به اینکه استراتژی مشخصی برای این امر تعریف نشده ؛ سردرگمی در بین صادر کنندگان ما حاکم است و از آن جایی که خریداران به موقعیت و شرایط فرهنگی ما اشراف دارند می توانند بازارهای ما را از رونق بیندازند و رقابت نا سالمی را در بین تولید کنندگان و فروشندگان کاشی بوجود آورند که به طبع آن به کل صنعت لطمه وارد میگردد  . همچنین سیاست گذارهای فعلی و مسایل مربوط به تحریم ها باعث جلوگیری از صادرات به سایر کشورها شده است ، در واقع با اینکه خطوط تولیدی صنایع کاشی و سرامیک ما مجهز به ماشین آلات پیشرفته بوده و با دانش و مسایل فنی این صنعت کاملا آشنا هستیم ، با این وجود قیمت صادراتی کاشی در ایران کمتر از 3 دلار می باشد که جواب گوی حتی هزینه های تولید نبوده .
علت دیگر را میتوان در سیاست های بازرگانی صادراتی غلط که در این زمینه باب شده است نیز دانست . در این میان لعاب مشهد تلاش کرده تا حد امکان صادرات لعاب را نیز در برنامه بازرگانی خود داشته باشد . لازم به ذکر است که صادرات لعاب با کاشی بسیار متفاوت بوده و پیچیدگی های زیادی به همراه دارد . زیرا باید به مشتری تعهد داده شود که لعاب یکنواخت بوده و فرمولاسیون مناسبی دارد و هر مشکلی که در خط تولید بوجود بیاید به تولید کننده لعاب مربوط می شود . با این حال ما در یک بازه زمانی به کشورهایی همچون انگلستان ، فرانسه ، ایتالیا ، ترکیه ، امارت صادرات داشتیم . این صادرات نه تنها برای لعاب هایی که در کاشی و سرامیک مصرف میشود بلکه برای لعابهای مورد استفاده در کشاورزی نیز انجام شده است . بنابراین بطور کلی ما در این عرصه از صنعت جایگاه خوبی داریم و تولیدات ما هم از نظر کمیت و هم کیفیت می تواند صادراتی باشد . اما متاسفانه متاثر از مسایل سیاسی و اعمال تحریم ها مشکلات متعددی بر سر مراودات بازرگانی خارجی ایجاد شده است .


نقش انجمن های علمی در ارتقاءاین جایگاه چیست ؟
انجمن ها بخصوص انجمن های علمی با اینکه بیشتر بعنوان یک نهاد علمی تلقی میشوند ولی بزرگترین مسئولیت را در قبال رشد تکنولوژیکی ، فناوری ، نوآوری و از همه مهمتر ارتباط صنعت و دانشگاه را دارند . در واقع کلیه سازمانها و ارگان های علمی پژوهشی این مسئولیت خطیر را برعهده داشته و بایستی در جهت توسعه آن نقش آفرینی نمایند.  بعبارت دیگر توسعه علم و دانش با دیدگاه کاربردی ؛ فرآیند پیشرفت در توسعه صنعتی را کامل نموده و فرهنگ کارآفرینی و نوآوری را که حاصل آن توسعه صنعت و صادرات است را بوجود میاورد . بنابراین انجمن های علمی میتوانند نقش بسیار اساسی در این زمینه داشته باشند .
متاسفانه یکی از عوامل مهم در عدم شکوفایی و نوآوری در صنایع کشور ما عدم توجه به اجرای درست قوانین و وجود سوء مدیریت در حفظ مالکیت فکری و منافع آن برای افراد خلاق است همین امر باعث گردیده تا ارائه ایده های نوبه چالش کشیده شده و یا از مرزها خارج گردند . در این جاست که نقش مسئولیت انجمن علمی نمایان و اهمیت یافته و علاوه بر آن نقش واقعی آنها در مراودات علمی ، توسعه دانش و تکنولوژی و نوآوری دو چندان می شود .
خوشبختانه انجمن سرامیک ایران با تمام مشکلات و معضلاتی که در گذشته با آن روبرو بوده توانسته با مدیریت بسیار توانا و سخت کوش و همچنین حضور افراد علمی و صنعتی متعهد در هیت مدیره وظایف خطیر خود را در تمام زمینه های مطرح شده بخوبی به انجام رسانده و امروزه ما شاهد رشد چشمگیری در اجرائی نمودن اغلب مسئولیت ها و وظایف تعریف شده باشیم با اینکه هنوز در ابتدای راه هستیم .
در کشورهای پیشرفته و مخصوصا کشورهای اروپایی نگاه خوبی به انجمن های علمی می شود . در ایتالیا و بعدها در اسپانیا قبل از اینکه صنایع کاشی و سرامیک فعالیت های گسترده خود را شروع نمایند ، توجه به علم و دانش سرامیک در دانشگاه ها و مراکز علمی پژوهشی در دستور کار آنها قرارداشته و استراتژی توسعه صنعتی آنها توسط انجمن های علمی و صنفی پایه ریزی گردیده . در واقع رشد چشمگیر این کشورها چه در زمینه کیفیت و کمیت و چه در طراحی و نوآوری مدیون تلاش های است که انجمن های علی و صنفی در آن درگیر بوده و همچنان وظایف خود را با توجه به نقشه راهی که برای آن تصویر نموده اند به فعالیت های خود ادامه میدهند . بنابراین جایگاه انجمن های علمی جایگاه خاصی است که وجود آن میتواند پیشرفت و توسعه علمی و صنعتی را با پشتوانه ای که از دولت و صنعت دریافت مینماید تضمین نماید .
البته لازم میدانم از کلیه فعالیت هایی که در انجمن سرامیک ایران تا کنون انجام پذیرفته است تشکر و قدر دانی نماییم و امیدوار باشیم تا با تلاش بیشتر به اهداف ارزشمندی که میتواند در آینده ما را در ردیف کشورهای پیشرو در تمام زمینه ها شامل سرامیکهای سنتی و سرامیکهای مدرن قراردهد تلاش نماییم .
برای اینکه بتوانیم رشد کنیم باید ارتباط بین صنعت و دانشگاه بوجود بیاید و محکم شود . هیات مدیره دانشگاه های ما افراد صنعتی نیستند و همه علمی بوده و این بزرگترین اشکال است . در سیستم اموزشی ، افراد خبره در صنعت حضور ندارند . مسئله بعدی این است که امنیت و مالکیت فکری وجود ندارد که باید روی این مسائل تمرکز و دقت بیشتری اعمال شود رشد نکرده است . اگر تمام فارغ التحصیلان دانشگاه ها بخشی از درآمد خود را به انجمن ها بدهند تحول بزرگی به وجود خواهد آمد . در این صورت به اندازه کافی بودجه داریم که به دانشجو بگویم نیاز صنعت چیست و بهتر است در چه زمینه ای کار کند .

 
شرکت شما در چه سالی و در کجا تاسیس شد و با توجه به اهمیت صنعت کاشی و سرامیک ، نقش شرکت شما در این صنعت چگونه است ؟
موافقت اصولی شرکت ما در سال 1361 در مشهد انجام گرفت . در سال 1362 اولین تولیدات را با ماشین های ساده داشتیم . در شرایطی که واردات تجهیزات خیلی سخت بود بخش عمده ای از سرمایه گذاری این واحد (حدود 60٪) به واحد R&D (تحقیق و توسعه ) اختصاص داده شد ولی این سرمایه گذاری نقش بسیار اساسی داشت زیرا این دیدگاه وجود داشت که این بخش باید مورد توجه ویژه قرارگیرد . بیش از 5 تا 10٪در آمد سالیانه کارخانه ما به سرمایه گذاری در بخش پژوهش اختصاص داده شد بطوری که اولین دستگاه SEMو TEM بعداز انقلاب توسط اینجانب به کشور وارد شد . بنابراین دیدگاه علمی و ارتباط با مراکز علمی وجود داشت . همچنین حضور در نمایشگاه ها و کنفرانس های بین المللی مختلف به عنوان یکی از اهداف این واحد همیشه مد نظر بوده است .  این عوامل باعث شد که تکنولوژی  روز را انتقال و موفق به گسترش  آن  شدیم .
 بعنوان مثال کاربرد لعاب در صنایعی مانند نفت ، اتومبیل و کشاورزی نیز گسترش یافت . یکی از عوامل موثر در پیشرفت این شرکت؛ اهمیت به فکر ، دانش ، آموزش و پژوهش در این واحد  بوده است و امروز در بین رقبای خارجی ، شرکت لعاب مشهد شناخته شده و مورد بازدید سایر رقبای داخلی و بعضا خارجی  نیز قرارگرفته است .
علاوه بر واحد لعاب مشهد که در ابتدا به وجود آمد، حدود 15 سال پیش یک هولدینگ شکل گرفت از جمله شرکتهای مختلف صنایع یافته ها سرامیکی ( سرامیک پیشرفته ) ، سهند آساک (تولید انواع پودرهای میکرونیزه و نانو) و شرکت پرطاووس آساک و موسسه تحقیقاتی پرطاووس بعنوان واحد R&D
است و سیاست کلی آن علاوه بر نوآوری در زمینه سرامیک ، خدمات رسانی به سایر مراکز علمی و دانشگاهی نیز می باشد .     
 
مزیت رقابتی محصول شما در مقایسه با سایر محصولات موجود در بازار چیست ؟
ما در ایران بیش از 57 لعاب ساز داریم اما اغلب لعاب سازها دیدگاه علمی و تخصصی ندارند چون اکثر تولید کنندگان کاشی و سرامیک ؛  ‌تجار کاشی می باشند
حضور افراد متخصص و تحصیل کرده در پیشرفت و تحولات شرکت ما تاثیر زیادی داشته بطوریکه توانسته جایگاه قابل قبولی را در کنار سایر رقبای بین المللی خود در این صنعت داشته و مزیت رقابتی محصولاتمان در مقایسه با سایر محصولات موجود در بازار حفظ گردیده است .
 

وضعیت استقبال از نمایشگاه در مقایسه با سالهای گذشته چگونه بوده است ؟
امسال ، استقبال از نمایشگاه خیلی خوب بود و فرقی که با سالهای گذشته داشت  این است که بیش از 80٪بازدیدکنندگان افرادی هستند که به نوعی در ارتباط با کاشی و سرامیک بوده و عمدتا یا متخصصین رشته سرامیک هستند و یا در مسائل بازرگانی آن نقش دارند .
در نهایت میخواستم این نکته را یادآوری کنم که هم اکنون ما در صنعت کاشی به اندازه کافی پیشرفت کرده ایم و حال زمان آن است که به مسائل ریز و جزئیات توجه بیشتری داشته باشیم .
دولت باید توجه بیشتری به مسئله سرامیکهای پیشرفته ( که فناوری های جدید در آن مطرح است )، نانو سرامیکها ، نانو مواد و نانو ذرات داشته باشد چرا که در حال حاضر این موضوعات در سراسر دنیا از نظرعلمی پیشرفت چشمگیری داشته و تولید ثروت از این طریق حرف اول را می زنند .

 
نتیجه گیری :
صنعت سرامیک همچون هر پدیده و تحولی دیگر نیازمند برنامه ریزی و مدیریت است . زیر ساخت ها و پتانسیل های لازم برای ایجاد و بهره مندی از یک صنعت کار آمد از همان ابتدا در کشور ما وجود داشته است . سرامیک و شیشه از قدیمیترین مواد و تولیداتی هستند که قدمت آنها در این بخش از دنیا به هزاران سال میرسد . از این گذشته وجود معادن دست نخورده از مواد معدنی مورد نیاز نظیر سیلیس ، فلدسپار ، آلومینا ، کائولین ، خاک رس و غیره در ابتدای انقلاب و همچنین متخصصینی که آن زمان از خارج از کشور با اتمام تحصیلات تکمیلی به ایران باز می گشتند همه و همه دست به دست یکدیگر دادند تا راه را برای تحولی عظیم در این بخش از تولید کشور هموار نمایند .
در واقع اگر امروز چیزی هم برای گفتن داریم ، بخشی از موفقیت هایمان مرهون همین نعمت هایی است که در ایران وجود داشته و بدون دست خوردن به نسل ما منتقل شده بود . متاسفانه عدم مدیریت در زمینه برنامه ریزی باعث وارد امدن ضربات عظیمی به این صنعت گردیده  ومنجر به این امر گردیده که علیرغم همه پیشرفت های که داشتیم ؛  صنعتی را بوجود آوریم که بسیار خدشه پذیر و حساس بوده و به وزش باد سبکی پایه های آن متزلزل گردد . و حال دیدیم که واقعا همین اتفاق حادث گردید، و در چند سال گذشته شاهد توقف و از هم پاشیدگی حداقل 50٪ این صنایع بودیم . )
عدم برنامه ریزی و مدیریت بهینه در استفاده از منابع خاکی و آبی زیر زمینی و محدود کشور و دادن صدها مجوز ؛‌موافقت اصولی بدون توجه به کشش بازار و بدون توجه به ارزشمند بودن گوهرهای خفته در معادن بود که لطمات غیر قابل جبرانی به سرمایه های این مملکت وارد آورده و هزینه های گزافی را بردوش ملت گذاشت . این مطلب تازه ای نیست در سایر بخش های تولید نیز نمونه های مشابه بسیار یافت می شود . ما نیازمند تحولی اساسی در بخش مدیریت و برنامه ریزی هستیم .