مهندس کیوان حمزه زاده توفیقی

مصاحبه با مهندس کیوان حمزه­زاده توفیقی، با بیست سال حضور در صنعت کاشی ایران

مهندس کیوان حمزه­زاده توفیقی از دانشجویان ورودی سال 1368 به رشته مهندسی مواد- گرایش سرامیک دانشگاه علم و صنعت ایران است. از رشته مهندسی مکانیک انصراف داد تا رشته مهندسی سرامیک را به ­عنوان تنها زمینه­ تخصصی زندگی حرفه­ای خود انتخاب کند. او در سال 1372 دانش آموخته شد و فعالیت حرفه­ای خود را از صنعت کاشی کشور شروع و همچنان از جمله متخصصان این حوزه است. اعتقاد دارد که صنعت سرامیک ایران هنوز جوان است و مهم­ترین مشکل دانش آموختگان رشته مهندسی سرامیک را این می­داند که در رده مدیریت­های ارشد سازمان­ها، حضور متخصصان سرامیک بسیار کم­رنگ است و مدیران غیر متخصص، مشکلات صنعت سرامیک را به­خوبی درک نمی­کند. چشم­انداز روشنی بری این صنعت در آینده می­بیند اگر کارشناسان در بخش تولید نسبت به رفع عیوب در سیستم اهتمام بورزند و معتقد است که بخش زیادی از مشکل برطرف می­شود. برای رفع عیوب از صنعت سرامیک می­گوید که فرایند تولید کاشی و سرامیک را باید مانند تولید پره توربین­های سرامیکی یا ایمپلنت­های دندانی مهم بدانیم. در ادامه مصاحبه با او را می­خوانید.

1- لطفاً مختصری از بیوگرافی و تحصیلات خود در رشته سرامیک را بیان کنید.

من کیوان حمزه­زاده توفیقی فارغ­التحصیل رشته مهندسی مواد– گرایش سرامیک از دانشگاه علم و صنعت ایران در سال 72 هستم و از زمان شروع به کار تاکنون در کارخانجات تولید کاشی و سرامیک کشور مشغول به کار بوده­ام. کار خود را از کارشناسی آزمایشگاه شرکت کاشی و سرامیک الوند آغاز کرده و طی مدت ده سال خدمت در این شرکت تلاش کردم که مباحث علمی و آموخته­های خود را در تولید این محصول به­صورت عملی به کار ببندم. با سمت مدیریت فروش صادرات و بازاریابی از الوند جدا شده و به­مدت سه سال در شرکت کاشی پارس با سمت نماینده مدیر عامل در امور فنی و مدیر بازرگانی (خرید، فروش و بازاریابی) ادامه مسیر دادم. سپس با سمت مدیر بازار­یابی شرکت آپادانا سرام مشغول به­کار مجدد شده و پس از گذشت سه سال با سمت مدیر فروش و بازاریابی، از سیستم منفک شدم. از آن زمان به بعد به­عنوان مدیر خرید و توسعه بازار شرکت اس اس پی که یک شرکت خصوصی است مشغول فعالیت هستم.

2- علت انتخاب رشته سرامیک در مقاطع مختلف تحصیلی شما چیست؟

در زمان انتخاب رشته آشنایی ما با رشته سرامیک بسیار محدود بود و این رشته نیز در میان داوطلبان طرفدار زیادی نداشت. پس ما هم دانسته این رشته را انتخاب نکردیم .ضمن مدت تحصیل با این رشته آشناتر شدم و علاقه شدیدی به ادامه کار در این زمینه پیدا کردم. با توجه به اینکه همزمان در دانشگاه آزاد اسلامی در رشته مهندسی مکانیک مشغول تحصیل بودم، از رشته مکانیک انصراف داده وسرامیک را به­عنوان زمینه تخصصی کار آینده خود انتخاب کردم. این رشته را دوست دارم و آن را بسیار پویا و به روز می­دانم. فکر می­کنم که فارغ­التحصیلان رشته مهندسی سرامیک می­توانند حرف­های تازه­ای بر اساس دانش روز دنیا داشته باشند و بخش زیادی از مشکلات صنعت کشور را با تدبیر و دانش خود حل و فصل کنند.

3- از خاطرات دوران تحصیل دانشجویی، همکلاسی­ها و ... خود بفرمایید.

دوران تحصیل زیباترین خاطرات را با خود همراه دارد. یکی از مهم­ترین خاطرات من در آن زمان توانایی گذراندن درس فیزیک الکتریسیته با آقای دکتر قولتوقچیان بود. ایشان که یکی از سخت­گیر­ترین اساتید دانشگاه بودند، دانشجویان رشته­های غیز فیزیک را کمتر به کلاس خود می­پذیرفتند و در ابتدای ترم عنوان می­کردند که این دانشجویان شانس زیادی برای گذراندن درس نخواهند داشت مگر آنکه به­شدت تلاش کنند. در آن زمان، همراه با 4 نفر دیگر از دوستانم تصمیم گرفتیم که عکس این موضوع را به ایشان ثابت کنیم. با وجود اینکه زمان امتحان ما با دو درس فیزیک مدرن و دیفوزیون همراه بود، آن ترم به­شدت درس خواندیم و بالاخره توانستیم نشان دهیم که "ما هم می­توانیم".

4- با توجه به اینکه شما یکی از افراد موفق در بخش خصوصی صنعت سرامیک هستید، بفرمایید که چگونه وارد صنعت شدید و شما و شرکت هم اکنون در چه وضعیتی قرار دارید؟

این­که من را موفق می­دانید لطف خدا، شما و سایر همکاران است و من فقط تلاش خود را کردم که اول به خودم و بعد به سایر دوستان ثابت کنم که می­توان در زمینه کار در رشته تحصیلی به موفقیت دست یافت. در این مدت صادقانه تلاش کردم که به­دور از هر حاشیه­ای، حول محور کار فعالیت کنم و با کار برای خودم درآمد حلال کسب کنم. مابقی کارها خود به خود درست انجام شد و امروز هم اگر این امکان فراهم شود که دوباره از نو زندگی خود را آغاز کنم، همین مسیر را خواهم رفت.

در حال حاضر در شرکت متبوع، تلاش دارم که کار متفاوتی از فعالیت­های روزمره را انجام دهم و در هر جلسه­ای با مشتریان و تامین­کنندگان، ایران و ایرانی را به­عنوان افراد صادق، درستکار و دانا به کار معرفی نمایم.

5- توصیه شما به دانشجویان امروز جهت ورود به صنعت چیست؟ چگونه می­توانند فرد موفقی در توسعه صنعت سرامیک باشند؟

البته ملاک­های امروز کمی متفاوت از زمان ماست، امروز اگر کاری مستقیما منجر­به درآمد نشود از دیدگاه افراد جامعه خیلی موفق نیست. ولی فکر می­کنم که اگر دانشجویان به خود ایمان داشته باشند و خودشان و ارزش­های رشته تحصیلی­شان را باور کنند، می­توانند کارهای زیبایی را در زمینه فعالیت خود انجام دهند که از آن لذت ببرند و در کارنامه شغلی خود از آن به­خوبی یاد کنند.

 توصیه من به دانشجویان این است که از کارشان لذت ببرند. در این صورت در آینده شاهد موفقیت­های فراوانی در این خصوص خواهیم بود.

صنعت سرامیک در ایران هنوز جوان است و جای رشد و ترقی فراوان دارد. شاهد این موضوع هستم که اکثر هم دوره­ای­های من، بیش از آن­که به فکر کار علمی و کسب افتخار باشند، دنبال کسب درآمد و رشد اقتصادی هستند, من مغایرتی در انجام کار علمی و کسب درآمد نمی­بینم. آنچه مسلم است اگر یاد بگیریم که متفاوت به موضوع نگاه کنیم و کار خود را بر اساس علاقه و اصول صحیح انسانی و علمی انجام دهیم، درآمد خود به خود کسب خواهد شد.

مهم­ترین مشکل ما در بین دانش آموختگان سرامیک این است که در مدیریت­های ارشد سازمان­ها متخصص سرامیک بسیار کم داریم و مدیران غیر متخصص، مشکلات صنعت سرامیک را به­خوبی درک نمی­کند. کارشناسان هم تخصص خود را محل کسب در آمد می­دانند و کمتر به اخذ جایگاه تصمیم­سازی صعود می­کنند. پیشنهاد می­کنم که کارشناسان، دانش سرامیک خود را پلی برای دستیابی به مدیریت ارشد سازمان­ها در نظر بگیرند و از ابتدای فارغ­التحصیل شدن برای خود برنامه زمان­بندی مشخصی برای به­دست آوردن جایگاه مدیریتی سازمان­ها درنظر بگیرند. این کار البته نیازمند کار جدی، مطالعه خارج از مباحث درسی و سخت کوشی دارد.

6- راه توسعه صنعتی کشور چیست؟ چگونه باید مراحل خودکفایی صنعتی را اجرایی کرد؟

من فقط یک کارشناس ساده سرامیک، آن هم در بخش تولید سرامیک­های زمخت و مشخصا کاشی هستم. از نظر من توسعه صنعتی، موضوعی مربوط به ارتقای سطح کیفی محصولات کاشی و سرامیک کشور می­تواند باشد. برای این­کار باید ابتدا بدانیم که بهای صنعتی شدن ما در این رده تولیدات چه بوده است. در سال­های گذشته ایتالیا و اسپانیا به­صورت قابل توجهی تولید خود را حتی به نصف کاهش داده­اند و کاهش سهم تولید این کشور­ها به­صورت منطقی می­بایست توسط ما در ایران و ترکیه و هند و چین که دارای پتانسیل­های رشد بودیم، جبران می­شد. همه سهم خود را از این فرصت به بهترین وجهی گرفتند به­غیر از ایران. چون که ما در ایران قواعد بازی بین­المللی را نمی­دانستیم و دارای کیفیت لازم برای ورود به این بازار رقابتی نبودیم. پس پاسخ قسمت اول سوال شما، ارتقای کیفیت است.

در بخش دوم باید به­عرض برسانم که خودکفایی، در فرهنگ نامه جهانی واژه­ای مهجور و نا­آشناست. کدام کشور در حال حاضر خود کفاست و ارتباطی با سایرین ندارد؟

ما در ایران پتانسیل­هایی در بخش مواد اولیه و معادن داریم که به فعل نرسیده و در حال هدر شدن است. با توجه این­که در ایران تولید کننده تکنولوژی نداریم، انتظار می­رود که بخش مواد اولیه را جدی­تر بگیریم و در بازار جهانی در حداقل کیفیت ظاهر شویم. خاک معادن ما بازآوری نمی­شود و یکنواخت نیست. این بخش کار را میبایست مدیریت کرد. وقتی بزرگترین معادن بوکسیت را داریم ولی اکسید آلومینیم وارد می­کنیم، دقیقا نشان داده­ایم که این ثروت ملی را هدر می­دهیم. در بخش کاشی و سرامیک، به­جز خاک که با سختی بسیار زیاد تدارک و مصرف می­شود و به­دلیل غیریکنواختی هزینه­های سرسام­آوری را نیز به کارخانجات تحمیل می­کند، سایر موارد عمدتا وارداتی است. لعاب ما در ایران چندین جز وارداتی دارد که تنها نقطه قوت این صنعت است و سایر مواد اولیه که داخلی تامین می­شود، دلیل ضعف کیفی صنعت لعاب­سازی کشور است.

7- در خصوص صنایع سرامیک به خصوص کاشی، لعاب، رنگ و سرامیک در ایران و مقایسه آن با وضعیت منطقه و جهان چه نظری دارید؟

تولید­کنندگان این بخش تمام تلاش خود را می­کنند که محصول قابل قبولی را به کارخانجات کاشی ارایه کنند ولی چون خودشان هم درگیر مشکلات کیفی ناشی از عدم خلوص مواد اولیه و دغدغه­های واردات مواد تکمیلی هستند، نمی­توانند فراورده تولیدی خود را هم ارزش مواد اولیه وارداتی به فروش برسانند.

حال شما من کارشناس را هم به موضوع اضافه کنید که برای سهولت کار خودم حاضر به ریسک پذیرش استفاده از مواد داخلی نیستم.

8- رکود بازار تولید در چه بخشی از صنعت سرامیک نهفته است و راه حل مقابله با آن چیست؟

در صنعت سرامیک در مفهوم کلی هر آن چیزی که دارای کیفیت استاندارد باشد، مورد قبول و پذیرش بازار است. اگر ما از فراورده­های سرامیک ساخت داخل کشور استفاده نمی­کنیم مطمین باشید که این محصولات نیاز استاندارد ما را پاسخ نمی­دهد. یک مثال بزنم. در بخش کاشی و سرامیک معمولا ایرادی که مشتریان به تولیدات داخلی می­گیرند آن است که بنا به گفته نصابان تاب دارد و یا اختلاف ابعاد دارد. حال چرا محصولات چینی وارداتی بی نقص هستند ولی تولیدات داخلی معیوب؟ چرا یک فرد بی سواد می­تواند مشکل کار من متخصص را به­راحتی ببیند و کیفیت آن را رد کند ولی من نمیتوانم ؟ مشکل کار کجاست؟

اگر کارشناسان ما در بخش تولید نسبت به رفع عیوب در سیستم اهتمام بورزند , بخش زیادی از مشکل بر طرف می­شود. برای این­کار باید فرایند تولید کاشی و سرامیک را مانند تولید پره توربین­های سرامیکی، یا ایمپلنت­های دندانی مهم بدانیم. یعنی فرایند را به­صورت علمی بررسی کرده و تغییرات هر فاز را در هر مرحله دنبال کنیم. فقط یک­بار تحقیق و مطالعه برای انجام این کار با توجه به فرمول مورد استفاده کافی است. اگر فرایند برای ما مشخص باشد، می­فهمیم که عیب کجا و چگونه بوجود می­آید و برای رفع آن چه باید کرد. این کار مانند کار تخصصی پزشکی است. ابتدا فرایند داخلی بدن به­صورت کلی باید مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. سپس هر بیماری که به پزشک مراجعه می­کند با سوالات و آزمایش­های اولیه مورد عارضه­یابی قرار گرفته و داروی خاص بیماری وی تجویز می­شود. اگر پیگیری بیمار کافی باشد و به دستورات پزشک عمل کند بیماری رفع خواهد شد. در مورد صنعت سرامیک مسئله از این هم ساده­تر است چرا که بیمار، همان محصول است، اختیاری برای تخطی از دستورات پزشک ندارد و وسوسه نمی­شود. قواعد سرامیک کاملا مشخص و تغییر ناپذیر است و محصول معیوب و بیمار، در صورت رفع بنیان عیب، اصولا چاره­ای جز تبعیت از دستورات پزشک ندارد وحتما درمان خواهد شد.

درمان بیمار هزینه دارد و حوصله می­خواهد. نیاز به آزمایشات دارد و دارو می­خواهد. اگر قرار باشد با سعی و خطا مشکل را موقتا حل کنیم بدون آنکه به ریشه ایجاد مشکل بپردازیم, هم هزینه بی­مورد ایجاد کرده­ایم و هم زمان درمان را طولانی کرده­ایم. در این صورت بیمار خسته می­شود و از ادامه درمان منصرف می­شود. یعنی ترجیح می­دهد که همین محصول معیوب را تولید کرده و به حق مشتری احترام نگذارد. مشتری هم اگر خواسته­های خود را در محصول داخلی نبیند به محصول خارجی متوسل می­شود.

پس مشکل صنعت ما در ایران عدم شناخت کافی، بها ندادن به کاری که انجام می­دهیم و تجویز داروی مناسب است.

9-مشکلات صاحبان صنایع خصوصی سرامیک چیست؟

در دو کلمه سود­جویی و بی­حوصلگی! صنعت کاشی کشور به صورت یک صنعت بسیار سودآور تعریف شده و سرمایه­گذاران به طمع این سود زیاد و بی­درد­سر به این صنعت روی آورده­اند. متاسفانه در بسیاری از موارد اختیار انتخاب محصول نیز با فرد متخصص نیست و نهایتا اگر انتخاب با دقت صورت نگیرد منجر­به شکست در برآوردن اهداف مورد نظر خواهد شد که نتیجه آن قهر مشتری از محصولات داخلی و روی آوردن به خرید محصولات مشابه خارجی است که در دراز مدت به ورشکستگی صنعت خواهد انجامید. صاحبان صنایع خصوصی ان قدر که حاضرند پول برای ماشین و سخت افزار بپردازند، برای فکر افزار و دانش نمی­پردازند. ماشین به تنهایی تولید نمی­کند و کارخانجات بدون نیروی انسانی متفکر و دانشمند هیچ نمی­ارزند.

10-بحث ارتباط صنعت با دانشگاه را فارغ از شعارها چگونه ارزیابی می­کنید؟

دانشگاه درد صنعت را نمی­شناسد چون عمیقا و به­صورت تخصصی با آن درگیر نیست. اصطلاحی داریم که نان دانشگاه به درد صنعت وابسته نیست.

ما در دانشگاه برای بررسی تخصصی هر صنعت به صورت تخصصی و عمیق وقت نمی­گذاریم. در صنعت تولید کاشی و سرامیک تمام مطالعات ما در سه واحد درسی خلاصه می­شود, سرامیک­های ساختمانی در دروس دانشگاهی فارغ­التحصیل رشته سرامیک، مجموعه بسیار کلی و مبهم از دانسته­های خود را در اختیار دارد که برای حل مشکلات پیچیده و تخصصی در حین انجام کار کافی نیست. دانشجو در زمان تحصیل فقط به فارغ­التحصیلی و جذب شدن به بازار کار فکر می­کند و در زمان اشتغال نیز خود را عالم دهر می­داند و نیازی به مطالعه بیشتر و تخصصی احساس نمی­کند. یا حوصله مطالعه بیشتر را ندارد و یا کسی از او نمی­خواهد که بیشتر مطالعه کند. از همه بدتر آن که سرمایه­گذاران نیز حاضر به صرف وقت و انرژی برای تکمیل دانش پرسنل تخصصی نیستند و این را وظیفه دانشگاه می­دانند. ساده بگویم سرمایه­گزار انتظار دارد که یک مهندس سرامیک، همه چیز را بداند و همه مشکلات را حل کند ولی کسی قبلا مطالب تخصصی را به این مهندس تازه کار آموزش نداده است. به همین دلیل است که بازار کار پر است از افرادی که دانسته­های خود را به­صورت تجربی و بدون پایه­های علمی لازم و فقط از راه سعی و خطا به­دست آورده­اند. بی­آنکه حتی تخصص سرامیک داشته باشند. متاسفانه چون انتظار ما از خودمان هم پایین است و کسی خواستار کار علمی نیست، پس حکایت دردناک مشکلات صنعت ادامه پیدا خواهد کرد.

11-نقش رشته سرامیک و حضور فارغ­التحصیلان سرامیک را در تحولات سه دهه اخیر صنعت سرامیک چگونه تحلیل می­کنید؟

طبیعتا مثبت بوده ولی کافی نیست. من فکر می­کنم که فارغ­التحصیل سرامیک در شرایط فعلی می­بایست حداقل بیست واحد تخصصی را حین کار و در زمان اشتغال، آن هم بدون استاد راهنما و متاسفانه به­صورت پراکنده و بی­هدف بایست بیاموزد تا آماده کار شود.

12-توصیه شما به کارشناسانی که اخیراً از دانشگاه فارغ­التحصیل شده­اند، چیست؟

مطالعه و تحقیق شما عزیزان بعد از فراغت از تحصیل، تازه دانشجوی یک رشته تخصصی خواهید شد. رشته­ای که دانشگاه خیلی در مورد آن مطالعه نکرده­اید و نمره و مدرک هم نخواهید گرفت ولی در آینده کاری شما بسیار موثر است. بیایید یاد بگیریم که بدون انتظار نمره گرفتن و اخذ مدرک، کار خوب و بی­نقص، آن­هم در مقیاس جهانی انجام دهیم. اگر بخواهید که این رشته تحصیلی را در حد مطلوب دنیا یاد بگیرید کسی امکانات لازم را در اختیار شما قرار نخواهد داد ولی خودتان در نهایت به رضایت­مندی خواهید رسید که شما را هم­رده کارشناسان زبده دنیا قرار خواهد داد. در مقیاس جهانی کسی به مدرک شما بها نمی­دهد ولی به دانش شما چرا.

13-نقش مطبوعات تخصصی در اطلاع رسانی صنعت مربوط را چگونه ارزیابی می کنید؟ چه باید کرد که آنها بالنده تر و پرمحتواتر شوند؟

به نظر من ایجاد گروه­های تخصصی در هر زمینه کاری و صنعتی و پرداختن به موضوعات مشخص و رفع عیوب محصول یکی از مهم­ترین مسایل است. اطلاع رسانی از نتیجه این مباحثات و تحقیقات هم جزو وظایف نشریات و مطبوعات تخصصی است.

متاسفانه خبر نامه­ها در مقیاس محدود توزیع می­شوند و همه به آن دسترسی ندارند. محتوی خبرنامه­ها خیلی کلی و همه جانبه است و با وجود دسترسی وسیع به اینترنت، ما انتظار داریم که با یک جستجوی تخصصی بتوانیم پاسخ سوالات خود را در شبکه بیابیم. در بسیاری از موارد، به­خصوص در سایر رشته­های تحصیلی نیز این موضوع صدق می­کند ولی حال اگر شما در یکی از موضوعات تخصصی صنعت سرامیک در اینترنت جستجو کنید در سایت­های خارجی ممکن است سر نخ­هایی را پیدا کنید که عمدتا به­دلیل ضعف زبان انگلیسی، ضعف در استفاده از کامپیوتر و یا نیاز به پرداخت وجوه ناقص انجام می­شود ولی مسلما در سایت­های فارسی زبان این جستجو بی­نتیجه خواهد بود.

14-فصلنامه سرامیک ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟ لطفاً پیشنهادهای خود را برای افزایش کیفیت این مجله بفرمایید؟

متاسفانه این فصلنامه را دنبال نمی­کنم.

پیشنهاد من برای انجام کار علمی، تخصصی و کاربردی شدن مطالب است. مطالعه نتیجه یک تحقیق علمی در خصوص زینترینگ زیرکونیا جهت ساخت قطعات دیر گداز، مسلما بسیار ارزشمند و سرگرم کننده است، ممکن است در بعد دانشگاهی و برای اخذ مدرک دکترای سرامیک هم خیلی مهم باشد ولی در حال حاضر در صنعت این کشور کاربرد ندارد و چاره کار یک فرد شاغل در کارخانه نیست. مطالعه می­شود، در سمینارهای علمی مطرح می­شود، استاد هم خوشحال می­شود ولی نهایتا بایگانی می­شود و به سودآوری صنعت موجود کشور منجر نخواهد شد.

15-با تشکر از وقتی که برای این مصاحبه اختصاص دادید، چنانچه مطلب ناگفته­ای به نظرتان می رسد، بفرمایید.

خواهش می­کنم برای ایرانی بودنمان و برای رشته­ای که تحصیل کرده­ایم ارزش قایل شوید. مهم نیست که به چه کاری مشغول هستید، هر کاری که انجام می­دهید ارزش آن را دارد که مهم باشد و به آن توجه شود. اگر ما به دانش و تجربه­های خود بها ندهیم نباید انتظار داشته باشیم که دیگران این کار را انجام دهند. اتفاقا کاری که شما در خصوص رفع عیب محصول یا روش­های دستیابی به کیفیت بالاتر محصول انجام می­دهید، بسیار مهم­تر و تاثیر گذارتر از یک پروژه سطح بالای سنتز است که در حال حاضر در کشور مبنی تولیدی ندارد. دیگر آنکه در تفسیر یک موضوع یا ارایه راه حل علمی مسلما اختلاف نظر وجود خواهد داشت. به نظر من هر ایده و فکری دارای ارزش است و همفکری ارزشمندتر. اگر من لیسانس دارم, معنی آن برتری فکر و دانش و شخصیت من نسبت به فردی که این مدرک تحصیلی را در اختیار ندارد نیست. من به همان نسبت مسئولیت بیشتری خواهم داشت که دانش خود را با دیگران شریک شوم و مشکلات ایشان را حل و فصل کنم. از زمانی که برای این مصاحبه اختصاص دادید متشکریم.